نیاسر، در 30 کیلومتری شمال‌غرب کاشان در استان اصفهان و در منطقه‌ای کوهستانی در ارتفاعات کرکس قرار دارد و به خاطر آثار ارزشمندش از جمله شهرهای تاریخی و دیدنی کشورمان به حساب می‌آید

در کتب جغرافیایی قرن چهار و پنجم فقط از سه روستای منطقه خور و بیابانک یعنی جرمق (گرمه) بیادق (بیاضه) و ارابه (ایراج) تحت عنوان سه ده یاد شده است

از عهد سلجوقی تا اواخر دوره فتحعلی شاه خور و بیابانک جزء یزد بود اما در سال 1240 به ایالت سمنان پیوست.

خور و بیابانک که امروزه شهرستان شده است، در سال 1336 قمری ضمیمه خراسان و سیستان و طبس شد از سال 1301 تا 1305 ولایتی مستقل به شمار می‌رفت و از این سال بار دیگر به سمنان و یزد ضمیمه شد.

اگر تاریخ ایران را به سه دوره پیش از تاریخ، دوره ایران باستان و دوره اسلامی تقسیم‌بندی کنیم، به ترتیب معبد چغازنبیل، مجموعه تخت جمشید و مسجد جامع اصفهان بهترین گزینه‌های معماری این دوران‌ هستند.

مسجد جامع اصفهان موزه‌ای است از تحول و تکامل معماری ایرانی در طول چهارده قرن تاریخ ایران پس از اسلام. واقعیت عینی تونل زمان را با گشت زدن در مسجد جامع اصفهان می‌توان لمس کرد.

اینجا مکان مقدسی است که در ابتدا جایگاه یک آتشکده عصر ساسانی بوده، سپس یک مسجد ساده در قرن دوم و سوم هجری بر روی آن بنا شده.

بعد از آن، دیلمیان، سلجوقیان، ایلخانیان، مظفریان، تیموریان، ترکمن‌ها، صفوی‌ها، افغان‌ها و قاجارها یا توسعه‌اش داده‌اند یا مرمتش کرده‌اند.

از طرفی طعمه حریق شده، از زلزله لرزیده و هم در جنگ بمباران شده و با این حال گنبد تاج‌الملک آن نهصد سال است که بدون برداشتن حتی یک ترک به حیات خود ادامه می‌دهد و اغراق نیست اگر بگوییم این گنبد یکی از کامل‌ترین گنبدهای آجری بنا شده بر روی کره زمین است.

گفته می‌شود در مسجد جامع اصفهان از 484 تکنیک مختلف برای ساخت تاق‌های قوسی استفاده شده است. علاوه بر همه اینها زیباترین محراب گچبری شده مساجد ایران، محراب الجایتو را می‌توان در اینجا به تماشا ایستاد.

در مسجد جامع اصفهان شبستان صفویه، شبستان سلجوقی، شبستان آ‌ل‌مظفر، ایوان‌های چهار طرف، مسجد الجایتو، آرامگاه علامه مجلسی، صفه حکیم، صفه عمربن عبدالعزیز، محراب دراویش، حوض، صحن، گنبد نظام‌الملک ، گنبد تاج‌الملک و.. از آثاری هستند که باید به دقت دیده شوند.

بقعه‌ای در مجاورت مسجد جامع اصفهان و در محله شهشهان قرار دارد که اساس ساختمان آن مربوط به زمان تیموریان است

ساخت این بقعه در زمان سلطان محمد بن بایسنقر نواده امیر تیمور انجام گرفته است.

این بقعه آرامگاه شاه علاء الدین محمد از سادات و بزرگان اصفهان است که در سال 850 قمری به دستور شاهرخ تیموری به شهادت رسیده است.

مورخین علت شهادت این سید جلیل القدر را ناشی از علاقه‌ای می‌دانند که سلطان محمد بن بایسنقر به او داشته و نزاع دو شاهزاده تیموری و تسلط شاهرخ به اصفهان موجب خشم وی و کشته شدن این مرد بزرگ می‌شود.

پس از مرگ شاهرخ و تسلط مجدد سلطان محمد به اصفهان به دستور وی در مدرسه و حسینیه شاه علاء الدین محمد بقعه‌ای بنا می‌کنند و موقوفاتی نیز برای مزار او تعیین می‌نمایند.

یک درب چوبی زیبا در محل ورودی این بنا قرار دارد و پس از این درب به یک گنبد زیبای تاریخی برخورد می کنیم. بقعه از داخل و خارج با گچبری و کاشیکاری تزئین شده و گنبد آن در اوائل دوره پهلوی مرمت شده است.

خطاط کتیبه اصلی بقعه محمود نقاش خوشنویس مشهور قرن نهم هجری است که به خط ثلث گچبری شده و‌ اشعار و عباراتی را نوشته و به شهادت شاه علاءالدین محمد اشاره کرده است.

بر دیوار شرقی داخل بقعه شهشهان اشعاری به خط نستعلیق سفید نوشته شده است.

بر دیوار شمالی داخل بقعه نیز کتیبه‌ای است که با گچبری به خط ثلث سفید بر زمینه قهوه‌ای و سبز و قرمز به تاریخ 1013 قمری به وسیله صحیفی فارسی کتابت شده است.

این کتیبه به اقدامات بانوی نیکوکاری اشاره می‌کند که نام او خانم سلطان بوده است.

همچنین عبارات این کتیبه بیانگر تعمیراتی است که در زمان سلطنت شاه عباس اول صفوی در بقعه انجام گرفته است.

بقعه شهشهان در سال 1327 توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره 368 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

آتشکده آتشگاه در غرب شهر اصفهان و در مسیر اصفهان - نجف آباد در نزدیکی منارجنبان بر فراز تپه‌ای سنگی و کم ارتفاع قرار دارد

آتشگاه اصفهان از بناهای تاریخی اصفهان و از یادگارهای ایران باستان است. این بنا نزدیک رودخانه زاینده رود است و ساخت آن را به دوران ساسانی یا پیش از آن نسبت داده‌اند.

آتشگاه اصفهان یکی از سه اثر قدیمی به جا مانده از دوران باستان و از نظر بزرگی سومین اثر موجود در شهر اصفهان است و یکی از 7 آتشکده بزرگ ایران در زمان قباد ساسانی می‌باشد.

بنای آتشگاه آتشدانی بزرگ و مدور است با دریچه‌های متعدد. این ساختمان از خشت‌های گلی خام به طول و عرض 40 سانتیمتر و قطر 14 سانتیمتر ساخته شده و مصالح خشت‌ها، گل و سنگ ریزه و نی‌های ساحل زاینده رود است.

پایه‌های بزرگ و خشتی بنا تقریبا از میانه تپه آتشگاه آغاز می‌شوند و در بالا به ستون‌هایی محکم تبدیل می‌شدند که در گذشته اتاق‌هایی نیز روی آنها قرار داشته‌است.

در بالای تپه بنایی گرد وجود دارد و جز آن هیچ بنایی بلندتر ساخته نشده‌است. این بنا دارای 8 گوشه‌است و در هر گوشه یک پنجره هم رو به بیرون دارد. گفته می‌شود موبدان زرتشتی، آتش مقدس را در درون این اتاق قرار می‌داده‌اند.

این مجموعه دارای اتاق‌ها و ساختمان‌هایی در 4 جهت تپه بوده که تا زیر اتاقک آتشگاه ادامه می‌یافته‌اند. در بافت ساختمان‌های این بنا می‌توان سوراخ‌های زیادی را دید که به دست گنج‌یابان کنده شده‌است.

در اطراف این آتشدان در سطحی پایین‌تر اتاق‌های زیادی ساخته بودند که به علت خام بودن خشت‌ها در مجاورت باد و باران به مرور زمان از بین رفته‌اند. بقایای این اتاق‌ها در شمال و شمال شرقی بر جای مانده است.

این آتشدان دارای 7 پنجره بزرگ قدی و یک در ورودی است که آتش درون آن از تمامی جهات قابل دید بوده است . ارتفاع ورودی آن به اندازه چند پله از سطوح اطراف است و بطور کامل بر تمامی مجموعه و کوه وقوف دارد . در داخل آن در بالای در و تمامی پنجره‌ها طاقچه‌هایی قرار دارند.

مجموعه آتشگاه اصفهان در طول تاریخ به عنوان یکی از جایگاه‌های آتش مقدس و در دوران‌های اخیر به دلیل موقعیت مذهبی و تفریحی همواره مورد توجه مردم اصفهان و اطراف بوده است.

آتشگاه اصفهان در سال 1330 و با شماره 380 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

در سال‌های دهه 50 مرمت اساسی شد و در اوایل دهه 60 به جهت جلوگیری از ایجاد صدمات و تخریب، درهای ورودی ساختمان‌های آن بسته شد و بطور کامل استتار گردید.

کاخ یا عمارت عالی قاپو در غرب میدان نقش جهان و روبه روی مسجد شیخ لطف الله در مرکز شهر اصفهان قرار دارد

این کاخ به عنوان یکی ازمهمترین شاهکارهای معماری اوائل قرن یازدهم هجری است و از شهرتی جهانی برخوردار است.

عمارت عالی قاپو در سال 1054 قمری ساخته شده و بانی آن شاه عباس اول صفوی می‌باشد. شاه صفوی، سفیران و شخصیت‌های عالیقدر را در این‌کاخ به‌حضور می‌پذیرفت.

این قصر دروازه مرکزی و مدخل کلیه قصرهایی بود که در دوران صفویه در محدوده میدان نقش جهان اصفهان بنا شده بودند. عالی قاپو مرکب از دوکلمه عالی و قاپو است که با هم به معنای «سر در بلند» یا «درگاه بلند» هستند. این بنا با نام‌هایی چون علی قاپو، دولتخانه مبارکه نقش جهان و قصر دولتخانه شناخته می‌شود.

از زیر سر در بلند کاخ که تمامأ با سنگ ساخته شده به قصر وارد می‌شویم و به وسیله پلکانی که در دو طرف تعبییه شده‌اند به طبقات فوقانی می‌رسیم.

عالی قاپو دارای 6 طبقه است که هر طبقه آن تزئینات ویژه‌ای دارد در طبقه همکف 2 تالار وجود دارد که در آن روزگار به امور اداری و دیوانی اختصاص داشت، در طبقه سوم ایوان بزرگی است که بر 18 ستون بلند و رفیع استوار است و در وسط این ایوان حوض زیبایی از مرمر وجود دارد.

به طور کلی عمارت عالى قاپو از دو قسمت متمایز تشکیل شده است؛ قسمت جلویى و مدخل عمارت و ساختمان اصلى کاخ.
قسمت جلویى ساختمان از ساختمان اصلى جلوتر است و مدخل وسیع عمارت در همین بخش واقع است. مدخل داراى تاق جناغى است و در دو طبقه طرفین آن درها و تاق‌نماهاى کوچکترى وجود دارند.

بالاى مدخل ایوانى هست که از 3 جهت باز است و اتاق چوبى دارد. در زمان‌هاى گذشته به هنگام ضرورت اطراف ایوان را باپرده مى‌‌پوشانیده‏‌اند.

حوضى با لبه‌ هاى مرمرین در وسط ایوان قرار دارد که فواره هایى دارد ؛ کف حوض را از مس ساخته‏‌اند. از نوشته‏ هاى جهانگردانى چون تارونیه و شاردن چنین بر مى‏آید که در گذشته دور، دیوار انتهاى ایوان و سطوح ستون‌ها آینه کارى بوده است.

بناى این ایوان یا به عبارت دیگر تالار بر اساس کتاب قصص الخاقانى در سال 1053 هجرى قمرى آغاز شده در مدتى بسیار اندک به اتمام رسیده است.

مدخل به دهلیزى راه مى‏یابد که به صورت شمالى - جنوبى ساخته شده. در پشت این دهلیز عمارت اصلى عالى قاپو قرار دارد که در آن مقابل مدخل که از آن نام بردیم قرار دارد.

اما بناى اصلى عالى قاپو از 6 طبقه تشکیل شده است. در طرفین در ورودى عمارت 6 طبقه دو سکوى سنگى وجود دارد. کتبه‌‌اى نیز در بالاى این در قرار دارد که قسمتى از آن با گذشت زمان از بین رفته است.

کرباسى که پس از در ورودى قرار گرفته سقفى بلند به اندازه مدخل جلویى ساختمان دارد. در همین کرباس مقابل در ورودى عمارت اصلى درى دیگر با دو سکو در طرفین هست که کرباس را به حیاط پشت ارتباط مى ‏دهد.

بالاى این در پنجره‏اى مشبک قرار دارد که از آن نور به داخل کرباس مى ‏تابد. اتاق هاى اطراف همین کرباس در حقیقت محل ادارات دولتى بوده است.

دو راه پله مارپیچ در دو گوشه طبقه اول راه‌هاى ارتباطى را تشکیل مى‏دهند. بالاى طبقه اول، چهار طبقه هست که هر دو طبقه علاوه بر اتاق‌هایى که دارند داراى تالار بزرگ هستند.

نخستین تالار به وسیله درى بزرگ به ایوان بخش جلویى عمارت باز مى‏شود. بر در دیوار این تالار نقوشى زیبا و رنگارنگ وجود دارد که اغلب از آثار رضا عباسى است.

طبقه ششم تالارى بزرگ دارد که تماماً گچ کارى است. این تالار که به اتاق صوت نیز شهرت دارد، بر اساس شناخت فیزیکى صوت و انعکاس آن به نحوى ساخته شده که مثل یک استودیوى مجهز به ضبط صدا طنین‏هاى اضافى صدا را از بین مى ‏برده است و اصوات را به صورتى صاف به تمام قسمت‌هاى تالار می‌رسانده است. دیوارهاى اتاق‌هاى اطراف نیز با نقاشی‌هاى زیبا تزیین شده‌‏اند.

آنچه عالی قاپو را در عداد آثار با شکوه و بسیار نفیس قرار داده است گچبری‌های هنرمند معروف عصر صفوی رضا عباسی است که در آخرین طبقه خودنمایی می‌کند و تالار آن به اتاق موسیقی یا اتاق صوت نیز معروف است.

در این قسمت از کاخ شکل انواع جام و صراحی در دیوار تعبییه شده است که این اشکال علاوه بر نمایش زیبایی و خلاقیت و ابتکار هنرمندان گچکار برای این بوده است که انعکاس حاصل از نغمه‌های نوازندگان به وسیله این اشکال گرفته شود و صداها طبیعی و بدون انعکاس صوت به گوش برسند.

به طورکلی بنای عالی قاپو به عنوان یک بنای تشریفاتی خوش ساخت و زیبا دستاورد دیگری از هنر معماری دوران صفویه است.
با آنکه بعد از دوره صفویه به تزئینات بناها خسارات جبران ناپذیری وارد شده ولی هنوز شاهکارهایی از گچبری‌ها و نقاشی‌های عهد صفویه را در بر دارد و بازدید‌کنندگان را به تحسین وا می‌دارد.

مینیاتورهای هنرمندانه رضا عباسی، نقاش معروف عهد شاه عباس، نقاشی‌های گل و بوته، شاخ و برگ، اشکال وحوش و طیور و گچبری‌های زیبای آن به شکل انواع جام و صراحی در تاق‌ها و دیوارها تعبیه شده است وشاه صفوی و مهمانان او، از تالار همین عمارت مناظر بازی چوگان، چراغانی، آتش بازی‌ها و نمایش‌های میدانی را تماشا می‌کردند.

عالى قاپو بزرگترین کاخى است که ممکن است در یک پایتخت وجود داشته باشد. پس می‌توان گفت که این کاخ در زمان صفویه از بهترین کاخ‌های دنیا محسوب می‌شده است و از این رو محتوى بر تمام مزایا و محاسن بوده و آنچه لازمه یک کاخ سلطنتى بوده در آن وجود داشته است.

کلیسای وانک در محله جلفای اصفهان قرار دارد

این کلیسا در زمان شاه عباس دوم ساخته شده‌است. وانک در زبان ارمنی به معنی جامع است.

کلیسا وانک به نام‌های سن سور و آمنا پرکیچ نیز نامیده می‌شود و در سال 1605 میلادی در اراضی باغ زرشک احداث شد و پس از 50 سال توسعه یافت و به صورت امروز درآمد.

این کلیسا دارای گنبدی عظیم و دیوارهای رفیع و طاق‌های بلند و زیباست.

نمازخانه اصلی کلیسا که به شکل متوازی‌الاضلاع است شامل دو قسمت چهارگوش است که قسمت اول شبستان بنا و قسمت دوم که زیر گنبد خانه است، محل اجرای مراسم و سرودهای مذهبی است.

ازاره‌های دیوارهای نمازخانه را کاشی‌های خشتی چند رنگ فرا گرفته است. در قسمت‌های بالای ازاره تصاویر بسیار زیبائی نقاشی شده‌اند که از کتب مقدس الهام گرفته شده و تمامی سطح فضای گنبد را تزئین کرده است.

دور تا دور گنبد داستان خلقت آدم و حوا است که بوسیله نقاشان ارمنی ترسیم شده‌اند. بر محراب بسیار زیبای کلیسا نیز تصاویری از جمله تصویر حضرت مسیح (ع) نقاشی شده است. نمای خارجی گنبد کلیسا بدون تزئینات کاشیکاری است و با آجر ساده پوشانده شده است.

در گوشه حیات کلیسا برج ناقوس زیبا و بزرگی ساخته شده که بر 4 ستون سنگی استوار است.

در صحن حیاط کلیسا چند نفر از ارامنه مشهور از جمله چند اسقف اعظم و نمایندگان سیاسی کشورهای اروپایی که در اصفهان درگذشته‌اند به خاک سپرده شده‌اند.

در محوطه کلیسا علاوه بر معبد و محراب، موسسات و ساختمان‌های دیگری نیز وجود دارد از جمله: موزه، چاپخانه، کتابخانه بزرگ و ساختمان خلیفه گری.

میدان نقش جهان یکی از مفاخر فرهنگی و معماری ایران و مجموعه بزرگی از ساختمان‌های دوران صفوی است.

پیش از تبدیل اصفهان به پایتخت ایران این منطقه باغی بزرگ بود و در دوران حکمرانی شاه عباس اول به دستور وی بخشی از باغ احیا شد و به جهت اینکه از پیش‌تر نام این باغ نقش جهان بود از این روی نام مذکور بر مجموعه ساخته‌های آن نیز اطلاق شد.

میدان نقش جهان نه فقط به خاطر باغ زیبای آن بلکه به جهان استقرار مجموعه‌ای از زیبا‌ترین بناهای تاریخی ایران زبانزد خاص و عام در جهان است.

در اصفهان و جوار این باغ با شکوه‌ترین بناهای تاریخی این شهر از جمله مسجد شیخ لطف‌الله، کاخ عالی‌قاپو، مسجد جامع عباسی( مسجد امام) و سردر قیصریه سر بر آسمان می‌سایند.

ایران از دوران پیش مهد بازی چوگان بود و باغ نقش جهان در عصر صفویه از جمله بزرگترین میدان‌های چوگان در جهان بود.

به رغم فراموشی این ورزش در ایران هنوز می‌توان دو دروازه سنگی چوگان ‌آن عصر را در شمال و جنوب میدان نظاره کرد.

این میدان در سدهٔ یازدهم هجری قمری (سدهٔ هفدهم میلادی) یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های جهان بوده است و در دوره شاه عباس و جانشینان او محل بازی چوگان، رژهٔ ارتش، چراغانی، و محل نمایشهای گوناگون بوده است.

تعدای زیادی از ایرانگردان و مستشرقان در باره شکوه این میدان قلمفرسایی کرده‌اند که از جمله آنها می‌توان به شوالیه شاردن فرانسوی، تاورنیه، پی‌یترو دولاواله، سانسون، انگلبرت کمپفر اشاره کرد. این مسجد به دست می‌آید.

 - باغ هشت بهشت درون بافت شهری اصفهان و در غرب خیابان چهار باغ پایین و شرق به خیابان متاخری، از جنوب به بازارچه بلند (بازار هنر) واقع شده است.

باغ در بستر شهری و از نوع باغ‌های مسطح ودر میان سایر باغ‌هایی چون باغ خرگاه در شمال، در شمال شرق باغهای میوه همچون انگورستان، باغ بهشت آیین، باغ دمور واقع شده است.

باغ هشت بهشت در محدوده دولت خانه صفوی، که در زمان شاه عباس صفوی بنیان شده است، این باغ در زمان شاه صفی ( 1052-1038 ق) وجود داشته و دو شاه بعدی (شاه عباس دوم و سلیمان) بر درختان آن افزوده اند. کوشک این باغ به زمان شاه سلیمان صفوی (1105-1077 هـ . ق/ 1694-1667 م) تعلق دارد و در آن دوره باغ تکمیل و اصلاح شده و در سال 1080 هـ . ق و مقارن با سومین سال سلطنت شاه سلیمان صفوی به اتمام رسیده است و نمونه عالی ترین کاخهای نشیمن دوران صفویه است.

این باغ نشیمن هشت سوگلی حرم پادشاه بوده است، به این ترتیب که 4 نفر از آنها در طبقة همکف و 4 نفر دیگر در طبقه اول بنا می‎زیسته‎اند.

این باغ در زمان ناصرالدین شاه قاجار به بانو عظمی افتخارالدوله واگذار شده بود، مشروط بر اینکه وضع و شکل آن را تغییر نداده و حریم آن را در خیابان چهار باغ در کمال تنظیف و تنقیح نگاهداری کند.

پس از فوت بانوی مزبور باغ و قصر در تصرف وراث او باقی ماند ولی در این مدت تغییرات کلی در وضع باغ و قصر مزبور بوسیله متصرفین بنا داده شد و در سال 1343 این باغ رسماً به وزارت فرهنگ و هنر واگذار گردید.

در حال حاضر این باغ به پارک تبدیل شده و با شماره 227 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. بعضی از درختان و حوض‎ها و کوشک، یادآور آن باغ تاریخی است، که متاسفانه تغییرات در طی دوره‎های مختلف، مشهود می‎باشد و کوشک آن به عنوان مکانی تاریخی جهت بازدید مورد استفاده قرار می‎گیرد.

کاخ چهلستون که در زمان شاه عباس اول و دوم صفوی و در سده یازدهم هجری در میان باغ وسیعی در اصفهان ساخته شد، یکی از نمونه‌های کم نظیر سبک معماری دوران صفویه در اصفهان به شمار ‌می‌رود.

این بنای مشهور دارای تالار آینه با سقف طلاکاری و اتاق‌هایی در جبهه سمالی و جنوبی با تزئینات گچبری و آینه‌کاری و نقاشی‌های نفیس و ارزنده است.

ایوان رفیع آن با بیست ستون چوبی ابهت و عظمت خاصی به آن بخشیده و انعکاس ستون‌ها در استخر بزرگ مقابل نام چهلستون را به این کاخ داده است.

این بنای معتبر تاریخی برای نخستین بار در سال ۱۳۳۷ شمسی برای بازدید عموم آماده شد.

پس از انقلاب اسلامی و طی یک وقفه 10 ساله که به منظور بازسازی و مرمت و تجهیز آن صورت گرفت مجددا در بهمن ماه ۱۳۶۷ با نام موزه چهلستون بازگشایی شد.
 
این موزه وابسته به سازمان میراث فرهنگی کشور است و نوع موزه باستان شناسی و مردم شناسی است.

مسجد شیخ لطف‌الله از شاهکارهای معماری و کاشیکاری قرن یازدهم است و به فرمان شاه عباس اول در مدت 18 سال بنا شده است

سر در معرق این مسجد تا پایان سال 1011 ساخته شده و اتمام ساختمان و تزیینات آن در سال 1028 قمری پایان یافت.

کتیبهُ سر در آن به خط ثلث علیرضا عباسی دز سال 1012 قمری است و معمار و بنای مسجد، استاد محمد رضا اصفهانی بوده است که نام او در داخل محراب مسجد در دو لوحهُ کوچک آورده شده است.

شیخ لطف الله از علمای بزرگ شیعه از مردم میس و از قراء جبل عامل؛ لبنان امروزی بوده است که به دعوت شاه عباس اول، اصفهان را محل اقامت خود قرار داد.

به منظور تجلیل ازاو این مسجد برای تدریس و نمازگزاری وی اختصاص داده شد و وجه تسمیهُ مسجد مزبور به نام شیخ لطف‌الله از همین جهت است. شیخ لطف الله 6 سال قبل از در گذشت شاه عباس اول وفات یافت.

این‌ مسجد داراى‌ گنبدى‌ است‌ که‌ از درون‌ و بیرون‌ با کاشى‌‌کارى‌هاى‌ زیبا پوشیده‌ شده‌ است‌. این‌ گنبد روى‌ چندین‌ تاق‌ کنگره‌ دار مرتفع‌ استوار است‌ و با آیات‌ قرآنى‌ آراسته‌ شده‌ است‌.

در فراز آن‌ دایره‌اى‌ وجود دارد که‌ داراى‌ منافذى‌ است‌ که‌ با تزیینات‌ فلزى‌ آراسته‌ شده‌ است‌ و براى‌ روشنایى‌ و تهویه‌ به‌ کار مى‌رود.

این‌ گنبد به‌ نقوش‌ اسلیمى‌ بسیار ظریفى‌ تزیین‌ شده‌ که‌ در قشر خارجى‌ به‌ یک‌ ستاره‌ هشت‌گوش‌ ساخته‌ شده‌ از کاشى‌هاى‌ معرق‌ رنگارنگ‌ منتهى‌ مى‌شود.

قلّه‌ آن‌ نیز به‌ کلاهکى‌ منتهى ‌مى‌شود که‌ با کره‌هایى‌ منظم‌ تزیین‌ شده است‌، محراب‌ از یک‌ طاق‌ دندانه‌ دار تشکیل‌ شده که‌ بر فراز آن‌ نقوش‌ ظریف‌ اسلیمى‌ نقش‌ بسته است‌.

این‌ طاق‌ کنگره‌دار از داخل‌ داراى مقرنس‌هاى‌ صدفى‌ شکل‌ است‌ که‌ در انتهاى‌ آن‌ به‌ نقوش‌ گیاهى‌ زیبایى‌ آراسته‌ شده‌ است‌.

این‌ مسجد از لحاظ‌ زیبایى‌ نقوش‌ و اسلیمى‌ هاى‌ به‌ کار رفته‌ در آن‌ بى‌نظیر به‌ شمار مى‌آید.

در سال‌ 1307 با توجه‌ به‌ طرح‌های‌ اصلی‌ و کاشی‌های‌ موجود نسبت‌ به‌ مرمت‌ سردر و گنبد اقدام‌ شد‌. کتیبه‌ نمای‌ خارجی‌ گنبد نیز نشان‌ دهنده‌ تعمیراتی‌ است‌ که‌ توسط‌ اداره‌ باستان‌شناسی‌ در سال‌ 1315 انجام‌ شده‌ است‌.

در جلوی‌ مسجد حوض‌ 8 ضلعی‌ زیبایی‌ قرار داشته‌ که‌ در سال‌های‌ 1316 تا 1318 برداشته‌ شده‌ است‌. در این‌ زمان‌ پوشش‌ کف‌ گنبد خانه‌ از جنس‌ گچ‌ بوده‌ و پنجره‌های‌ چوبی‌ منصوب‌ در آن‌ روشنایی‌ زیرزمین‌ را تامین‌ می‌کرده‌ است‌.

محراب مسجد شیخ لطف الها از شاهکارهاى بى‌نظیر هنر معمارى و از زیباترین محراب‌های است که در مساجد دیگر اصفهان مى‏توان مشاهده کرد.

این محراب با کاشی‌کارى معرق و مقرنس‌هاى بسیار دلپذیر تزیین شده است. درون محراب دو لوح وجود دارد. در اطراف محراب کتیبه‏هایى به خط علیرضا عباسى و خطاط دیگرى که باقر نام داشته است، دیده مى‏شود.

در این کتیبه‏ها روایاتى از پیامبر اکرم و امام ششم شیعیان امام جعفر صادق نقل شده است.

اشعارى نیز بر کتیبه‏هاى ضلع‌هاى شرقى و غربى به چشم مى‏خورد که احتمالاً سراینده آنها شیخ بهایى، عارف دانشمند و شاعر بزرگ دوره صفوى است.

پل خواجو، در شهر اصفهان و روی رودخانه زاینده‌رود قرار دارد.

این پل در شرق پل الله‌وردی خان یا سی و سه پل واقع است. پل خواجو یا پل شاهی به دستور شاه عباس دوم در سال 1060 قمری روی ویرانه‌های پلی از دوره تیموری ساخته شد و در دوره صفویه یکی از زیباترین پل‌های جهان به شمارمی‌رفت.

وسط پل، ساختمانی شامل چند اتاق مزین به نقاشی دارد وجود دارد که این اتاق‌ها اختصاص به بزرگان و امرائی داشت که به هنگام ایجاد دریاچه مصنوعی مسابقات شنا و قایقرانی را تماشا می‌کردند.

پل خواجو به دلیل معماری و تز ئینات کاشیکاری نسبت به سایر پل‌های زاینده رود برتری دارد.

هدف شاه عباس دوم از احداث این پل ارتباط دو قسمت محله خواجو و دروازه حسن آباد به تخت فولاد و راه شیراز بود که به پل حسن آباد و پل شیراز نیز شهرت دارد.

طول پل 133متر و عرض آن 12متر، همراه با تزئینات کاشیکاری فراوان از آثار بسیار ممتاز اصفهان است.

سیاحان و جهانگردانی که در ادوار مختلف به اصفهان آمده‌اند زیبائی‌های پل خواجو را وصف کرده و آن را در زمره شاهکارهای مسلم معماری ایرانی - اسلامی به شمار آورده‌اند.

پل خواجو به هنگام طغیان آب زاینده رود، منظره بسیار جالبی به خود می گیرد. برای اقامت موقتی شاه صفوی و خانواده او در وسط پل، ساختمان مخصوصی که به نام بیگلربیگی شهرت دارد، بنا شده که هم اکنون وجود دارد و اطاق‌های آن دارای تزئینات نقاشی است.

اطراف پل مانند قدیم در ایام بهار و تابستان و روزهاى تعطیل، محل گردشگاه عموم مردم است. این پل را با اسامى بابا رکن الدین، خواجو، گبرها، شیراز، حسن آباد، پل شاهى تیمورى خوانده‏اند.